Giáo dục qua thị giác là dùng các hình ảnh trực quan sinh động để trẻ quan sát. Giáo dục qua thính giác là cho trẻ nghe âm thanh vui tươi. Giáo dục qua hành vi là cho trẻ bắt chước những hành động của cha mẹ.
Trí não của trẻ như miếng bọt biển thấm hút mọi thứ xung quanh, như chiếc đĩa CD lần đầu thu tín hiệu. Vì vậy, cha mẹ hoặc người nuôi dạy cần phải có kỹ năng phát các tín hiệu tốt lành, có tính nhân văn để trẻ tiếp nhận. Điều này phụ thuộc vào tình yêu thương thật sự dành cho trẻ, chứ không phải là trình độ học thức của người nuôi dạy.
“Chỉ những ai thật sự mong muốn học làm người suốt đời mới có thể giáo dục rèn luyện trẻ nên người”.
Ở độ tuổi từ 0 đến 6, trẻ chưa biết biểu lộ mong muốn bằng hành vi nên người lớn thường cho rằng bé không biết gì.
Ở độ tuổi từ 0 đến 6, trẻ chưa biết biểu lộ mong muốn bằng hành vi nên người lớn cho rằng trẻ không biết gì. Thực ra ở giai đoạn này trẻ đã tiếp nhận mọi thứ rất nhạy, vì thế trẻ rất cần một môi trường trí tuệ, trung thực, trong sáng để phát triển lành mạnh.
Lối sống trung thực, trong sáng, tử tế của những người xung quanh là cơ sở để giáo dục trẻ nên người. Xuất phát từ quan niệm đó, người xưa thường không cho người lạ hoặc người không đáng tin cậy thăm trẻ sơ sinh. Thậm chí nhiều gia đình không cho người lạ vào phòng bé trong tháng đầu tiên và kiêng kỵ việc khen trẻ trong vòng một năm. Quan niệm ấy nghe có vẻ duy tâm nhưng theo các nhà nghiên cứu, trẻ nhỏ có thể nhận tín hiệu qua sóng não, nên tâm lý của người lớn có thể tác động đến trẻ. Theo đó, người có tâm xấu sẽ tạo ra sóng dữ; trái lại, người có tâm tốt sẽ tạo ra sóng lành.
Trí của mỗi đứa trẻ khác nhau. Chúng ta chưa thể giải thích được năng khiếu của con người ở đâu mà có, và đâu là nguyên nhân khiến trí của người này khác người kia. Nhiều cha mẹ thấy con của người khác tài giỏi nên cũng ao ước con mình tài giỏi như thế. Họ tìm mọi cách để rèn luyện con mình cho bằng con người ta mà không nhận ra việc nhồi nhét ấy chẳng những không mang lại hiệu quả mà còn làm cản trở sự phát triển tâm sinh lý bình thường của trẻ.
Điều quan trọng là hãy dạy trẻ nên người, còn tài thì tùy thuộc vào trí của trẻ. Trước hết, cần dạy trẻ cách làm người và ứng xử trong việc làm người. Sau đó, cung cấp thông tin, tín hiệu phù hợp với khả năng tiếp nhận của trẻ, đồng thời theo dõi xem phần giáo dục nào có thể biến thành trí tuệ để điều chỉnh kỹ năng giáo dục trẻ hợp lý và hiệu quả.
Về cơ bản, trí tuệ của một con người được phân làm 3 cấp độ:
Cấp độ 1: hiểu sự vật từ đơn giản đến phức tạp, có ngôn ngữ (có chữ), biết kỹ năng sống và lao động.
Cấp độ 2: phát hiện ra các mối liên hệ của con người trong xã hội, tìm ra các mối liên hệ và phát triển của sự vật. Từ đó tạo ra nhận thức chủ quan mà thành trí tuệ cá nhân, thành kết quả lao động, sáng tạo, phát triển cuộc sống và xã hội.
Cấp độ 3: đỉnh cao của trí tuệ là khả năng thấu hiểu giá trị làm người, giá trị vạn vật, biến hiểu biết thành tri thức, kết hợp được cảm xúc và trí tuệ trong sáng tạo, có thể sáng tạo ra khoa học kỹ thuật, làm cho sự vật có ý nghĩa đối với đời sống con người, làm cho đời sống con người đạt tới chân-thiện–mỹ.
Các bậc phụ huynh có thể vận dụng tri thức “Ba cấp độ trí tuệ” trên để giáo dục trẻ về cách làm người và làm việc. Ba cấp độ trí tuệ phổ biến này không tách rời nhau và việc dạy trẻ chứa cả ba cấp độ ấy từ thấp đến cao. Theo đúc kết của các nhà tâm lý, tương ứng với 3 cấp độ trí tuệ có 3 kỹ năng giáo dục trí tuệ cho trẻ như sau:
1- Kỹ năng giáo dục qua thị giác: dùng các hình ảnh trực quan sinh động để trẻ quan sát. Có thể treo những bức tranh đẹp, ảnh đẹp hoặc bình hoa, tượng thiên thần, con vật đẹp để thu hút sự chú ý của trẻ.
2- Kỹ năng giáo dục qua thính giác: cho trẻ nghe các âm thanh được chọn lọc và có tính giáo dục, nói chuyện nhẹ nhàng với trẻ, kể truyện cổ tích, cho trẻ nghe những bản nhạc êm dịu, hát ru ngủ, hát cho trẻ nghe bằng giọng điệu vui nhộn, dí dỏm.
3- Kỹ năng giáo dục qua hành vi: trẻ bắt chước hành động của người lớn rất giỏi. Vì thế có thể tập cho bé cử động chân tay hoặc múa những động tác đơn giản. Kỹ năng giáo dục qua hành vi này có sự kết hợp của kỹ năng giáo dục qua thị giác và thính giác. Cần tác động để trẻ không chỉ hiểu mà phải thực hiện được các hành vi được dạy và rèn luyện.
“Giáo dục cho trẻ hiểu không khó bằng giáo dục cho trẻ làm được việc theo yêu cầu đặt ra. Vì vậy, không nên khen khi trẻ tỏ ra hiểu (nói) mà chỉ khen khi trẻ làm và làm được việc”.
– GS. TS Vũ Gia Hiền, chuyên gia tâm lý giáo dục trẻ em
Bình luận